Prawo upadłościowe dotyczy, według art. 5 ust. 1 Ustawy o prawie upadłościowym, przedsiębiorców w rozumieniu Kodeksu cywilnego. Oznacza to, że fundacja lub stowarzyszenie, które prowadzi działalność gospodarczą również ma zdolność upadłościową. Celem postępowania upadłościowego jest zaspokojenie w jak najwyższym stopniu wierzycieli dłużnika, który „utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych”. Art. 11 ust. 1a u.p.u. tworzy domniemanie niewypłacalności dłużnika, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące. Według art. 11 ust. 2 u.p.u. dłużnika będącego osobą prawną uznaje się za niewypłacalnego również wtedy, „gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące”.
Postępowanie upadłościowe wszczynane jest na wniosek dłużnika lub przez każdego z jego wierzycieli (art. 20 ust. u.p.u.). Art. 21 u.p.u. nakłada na każdą osobę, która na podstawie ustawy, umowy lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania, samodzielnie lub łącznie z innymi osobami, obowiązek zgłoszenie upadłości, jednak nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości.
Wniosek o ogłoszenie upadłości składany przez fundację lub stowarzyszenie powinien zawierać następujące dane:
- jej nazwę i siedzibę oraz wskazanie osób upoważnionych do reprezentowania (likwidatorów, jeżeli zostali wcześniej ustanowieni),
- oznaczenie miejsca, w którym znajduje się przedsiębiorstwo lub inny majątek dłużnika,
- wskazanie okoliczności, które uzasadniają wniosek,
- sprawozdanie finansowe lub bilans sporządzony dla celów postępowania upadłościowego,
- spis wierzycieli,
- oświadczenie o spłatach wierzytelności dokonanych w ciągu ostatnich 6 miesięcy,
- spis podmiotów zobowiązanych majątkowo wobec organizacji,
- wykaz tytułów egzekucyjnych przeciwko organizacji,
- wyciąg z rejestru przedsiębiorców oraz z rejestru stowarzyszeń/fundacji.
Postępowanie toczy się przed sądem upadłościowym właściwym ze względu na miejsce, w którym jest prowadzona główna działalność gospodarcza. Uczestnikami postępowania są osoby składające wniosek o ogłoszenie upadłości, oraz dłużnik. Sprawę sąd rozpoznaje na posiedzeniu niejawnym w drodze postanowienia, wydanego w terminie dwóch miesięcy od dnia złożenia wniosku. Wydane postanowienie zamieszcza się w Centralnym Rejestrze Restrukturyzacji i Upadłości razem z informacją o terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia. Sąd drugiej instancji rozpoznaje zażalenie wciągu miesiąca od dnia przedstawienia mu akt sprawy.
W postanowieniu sąd upadłościowy zamieszcza:
- dane dłużnika zwanego – upadłym,
- wzywa wierzycieli upadłego do zgłoszenia wierzytelności wciągu 30 dni od obwieszczenia postanowienia,
- wzywa osoby, którym przysługują prawa oraz prawa osobiste i roszczenia ciążące na nieruchomości należącej do upadłego, jeżeli nie zostały ujawnione przez wpis w księdze wieczystej,
- wyznacza sędziego-komisarza, jego zastępcę oraz syndyka.
Na skutek ogłoszenia upadłości organizacja traci prawo zarządzania, korzystania i dysponowania swoim majątkiem (art. 75 u.p.u.). Majątek ten stanowi masę upadłościową, którą przejmuje syndyk (art. 61 u.p.u.). Na zarządzie fundacji lub stowarzyszenia spoczywa obowiązek wydania całego majątku, ksiąg finansowych oraz innych dokumentów (art. 57 u.p.u.). Syndyk natomiast:
- zawiadamia o upadłości ZUS, izbę skarbową i wszystkich znanych mu wierzycieli,
- sporządza spis masy upadłościowej oraz jej wartość szacunkową,
- sporządza bilans i przystępuje do likwidacji majątku upadłego.
Postępowanie upadłościowe kończy się postanowieniem sadu upadłościowego i ogłoszeniem jego w Monitorze Sądowym i Gospodarczym i prasie lokalnej. Po uprawomocnieniu się postanowienia syndyk zobowiązany jest do złożenia wniosku o wykreślenie fundacji z KRS.
