W dniu 22 lipca 2016 r. trafił do Marszałka Senatu Stanisława Karczewskiego projekt ustawy o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności od senackiej Komisji Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej.
Według autorów projektu marnowanie żywności stanowi istotny problem:
- środowiskowy – „zwiększa emisję gazów cieplarnianych oraz zużycie energii i powoduje nadmierną eksploatację zasobów naturalnych, w tym wody pitnej”;
- ekonomiczny – „na etapie wytwarzania i dystrybucji skutkuje utraconymi przychodami oraz koniecznością poniesienia bezpośrednich kosztów utylizacji”;
- etyczny – „budzi kontrowersje etyczne w sytuacji wciąż istniejącego problemu niedożywienia części ludności świata”.
W Unii Europejskiej (wg. szacunków Komisji Europejskiej – dane z 2012 r.) zostaje zmarnowanych 89 mln ton żywności rocznie, co daje 179 kg na mieszkańca UE. Na etapie dystrybucji marnuje się, w przybliżeniu, 4,5 mln ton żywności (5%). Koszty jakie wiążą się z marnowaniem żywności w całej UE szacuje się na ok 143 mln euro, z tego 10 mln euro dotyka dystrybucję.
W Polsce trudno szukać zarówno szczegółowych jak i bieżących szacunków skali marnowania żywność. Dlatego też autorzy projektu powołali się na dane Eurostatu z 2006 r. wg., którego w Polsce marnuje się ok 9 mln ton żywności rocznie. Z tych danych Polska zajmuje wysokie, 5 miejsce w UE pod względem marnowanej żywności na statystycznego mieszkańca (235 kg/os/rok). Brak jest danych o zmarnowanej żywności w konkretnych etapach (od wytworzenia do konsumpcji).
Ani w Polsce, ani w samej UE nie są prowadzone statystyki dotyczące przekazywania żywności na cele charytatywne.
W 2014 r. oszacowano w ramach projektu FUSIONS, że w UE przekazano za pośrednictwem banków żywności 411 tys. ton żywności. Z danych pochodzących od Polskiej Federacji Banków Żywności wynika, że w 2015 r. za pośrednictwem polskich banków żywności przekazano 65 tys. ton żywności (bez uwzględniania 81 tys. ton owoców i warzyw objętych rosyjskim embargiem, które trafiły do banków żywności), z czego 1 400 ton (2%) zostało przekazanych w ramach darowizny przez sieci handlowe.
Przechodząc do projektu należy zadać pytanie: kogo ustawa miałaby obowiązywać? Otóż wg. art. 3 ust. 1 dotyczy sprzedawców żywności, którzy zobowiązani są do zawarcia umowy pisemnej pod rygorem nieważności z organizacjami pożytku publicznego dotyczącej nieodpłatnego przekazywania żywności na cele społeczne z przeznaczeniem na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje. Za definicją sprzedawcy żywności kryje się „podmiot prowadzący przedsiębiorstwo spożywcze w zakresie sprzedaży żywności w jednostce lub jednostkach handlu detalicznego lub hurtowego o powierzchni handlowej powyżej 250 m2, w których przychody ze sprzedaży środków spożywczych stanowią co najmniej 50% przychodów ze sprzedaży wszystkich towarów”. Natomiast organizację pożytku publicznego określono jako „organizację pożytku publicznego w rozumieniu ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2016 r. poz. 239 i 395), której celem statutowym jest wykonywanie zadań publicznych w zakresie:
- pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywania szans tych rodzin i osób,
- wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej,
- działalności charytatywnej.
W celu wymuszenia na sprzedawcy żywności stosowania się do zapisów ustawy i nawiązania współpracy z organizacją pożytku publicznego, autorzy uregulowali sankcje, które można podzielić na 3 rodzaje:
- opłata za wytwarzanie odpadów (art. 4) – obliczana jako iloczyn stawki opłaty (0,1 zł za 1 kg odpadów) i podstawy opłaty (masa odpadów w kg),
- brak zawarcia umowy z OPP (art. 8) – wynosić ma 5000 zł,
- niewywiązywanie się z uiszczania opłaty za wytwarzanie odpadów (art.9) – zaproponowano karę pieniężną od 500 zł do 10 tys. zł.
Organem, który miałby wymierzać kary pieniężne wymienione powyżej w pkt. 2 i 3 w formie decyzji miałby być wojewódzki inspektorat ochrony środowiska.
Do przedstawionego projektu można zgłaszać uwagi do 10 września 2016 r. do Komisji Ustawodawczej:
- Komisja Ustawodawcza/ Biuro Prac Senackich
- Tel.: 694 95 76/22 694 95 71
- Fax: 22 694 95 77
- ku@senat.gov.pl
Po wskazanym terminie Senat będzie zastanawiać się czy udzielić rekomendacji i przekazać projekt pod obrady Sejmowi.
Na dzień dzisiejszy polityka przeciwdziałania marnowaniu żywności polega na zwolnieniu producentów żywności, sklepów, hurtowni czy restauracji z płacenia podatku VAT przy przekazywaniu żywności organizacjom o statusie OPP w rozumieniu ustawy o działalność pożytku publicznego i o wolontariacie (art. 43 ust. 1 pkt. 16 ustawy o podatku od towarów i usług). Zwolnieniu podlegają darowane produkty spożywcze (z wyjątkiem napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2% oraz napojów alkoholowych będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5%), jeżeli zostaną przekazane na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez obdarowaną organizację (art. 43 ust. 1 pkt. 16 u.p.t.u.). Dodatkowo należy pamiętać, że dokonujący dostawy w formie darowizny musi posiadać dokumentację potwierdzającą jej dokonanie (art. 43 ust. 12 u.p.t.u.). W ostatecznym rozrachunku jeśli się okaże, że:
- określenie przeznaczenia otrzymanych przez organizację pożytku publicznego towarów nie jest możliwe na podstawie prowadzonej przez tę organizację dokumentacji, lub
- wykorzystanie otrzymanych przez organizację pożytku publicznego towarów nastąpiło na cele inne niż cele działalności charytatywnej prowadzonej przez tę organizację
– to wg. art. 108 ust. 3 u.p.t.u. do zapłaty podatku będzie zobowiązana organizacja pożytku publicznego.
