Stowarzyszenie zwykłe jest uproszczoną formą stowarzyszenia, które nie posiada osobowości prawnej. Brak osobowości prawnej nie zmienia faktu, że stowarzyszenie zwykłe może we własnym imieniu:
- nabywać prawa, w tym własność i inne prawa rzeczowe
- zaciągać zobowiązania
- pozywać i być pozywane
Do rozpoczęcia procesu zakładania stowarzyszenia zwykłego potrzebne jest zebranie co najmniej 3 osób, które dokonają:
- uchwalenia regulaminu działalności,
- wyboru przedstawiciela lub zarząd.
Regulamin działalności stowarzyszenia zwykłego jest fundamentalnym dokumentem określającym zasady funkcjonowania stowarzyszenia. W art. 40 ust. 2 ustawy Prawo o stowarzyszeniach zawiera całkowite minimum zawartości regulaminu. Zgodnie z treścią wspomnianego artykułu regulamin powinien zawierać informacje o:
- nazwie,
- celu lub celach,
- terenie i środkach działania,
- siedzibie,
- sposobie nabycia i utraty członkostwa,
- zasadach wyboru przedstawiciela lub zarządu,
- zasadach zmiany regulaminu,
- zasadach rozwiązania stowarzyszenia.
Oprócz obowiązkowych elementów regulaminu, warto również zamieścić w nim informacje o możliwych źródłach majątkowych. Zgodnie z art. 42 ust 2 i 3 stowarzyszenie zwykle może otrzymywać środki na swoją działalność pochodzące z:
- składek członkowskich,
- darowizn,
- spadków,
- zapisów,
- dochodów z majątku stowarzyszenia,
- zbiórek publicznych.
Według art. 40 ust. 3 stowarzyszenie zwykle, które chce powołać zarząd musi w regulaminie działalności zamieści informacje o:
- trybie wyboru oraz uzupełnieniu składu zarządu,
- kompetencjach,
- warunkach ważności uchwał,
- sposobie reprezentowania stowarzyszenia zwykłego, w szczególności o zaciąganiu zobowiązań majątkowych.
Po wyborze przedstawiciela albo zarządu, wybrany organ składa na piśmie wniosek o wpis do ewidencji stowarzyszeń zwykłych prowadzony przez starostę (właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia zwykłego) wraz z załącznikami:
- regulamin działalności,
- listę założycieli stowarzyszenia zwykłego,
- podstawowe dane przedstawiciela albo członków zarządu – imię i nazwisko, adres zamieszkania oraz numer PESEL,
- adres siedziby stowarzyszenia zwykłego,
- protokół z zebrania założycieli
Za złożenie wniosku o wpis do ewidencji oraz sam wpis do niej jest bezpłatny. Starosta dokonuje wpisu w ciągu 7 dni od dnia złożenia wniosku. W razie pojawienia się braków formalnych, wniosek należy uzupełnić w terminie 14 dni od dnia otrzymania odpowiedniego wezwania. Brak uzupełnienia w terminie przybiera formę bezskuteczności wniosku.
Pomimo, że art. 40a stanowi, że „stowarzyszenie zwykłe powstaje i może rozpocząć działalność z chwilą wpisu do ewidencji” to jednak z faktu, że nie wymaga ono rejestracji w KRS i nie ma osobowości prawnej, nie wynika, że nie musi posiadać numeru REGON oraz NIP. Dopiero po uzyskaniu tych numerów stowarzyszenie zwykłe może zgodnie z prawem prowadzić działalność.
Nie ma ustawowego obowiązku, aby stowarzyszenie posługiwało się własnym kontem bankowym, ale posiadanie go może okazać się wręcz niezbędne, np. w celu opłacenia faktur, czy opłacenia składek podatku dochodowego.
Organem nadzoru stowarzyszeń zwykłych jest starosta powiatu właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia. Sprawuje on nadzór wyłącznie w zakresie zgodności działania stowarzyszeń zwykłych z przepisami prawa i postanowieniami statutu. Ma również prawo żądać w wyznaczonym terminie :
- dostarczenia przez zarząd odpisów uchwał walnego zebrania członków (zebrania delegatów),
- niezbędnych wyjaśnień od władz stowarzyszenia,
– jednakże po obowiązkowym uzasadnieniu żądania.
W przypadku niezastosowania się do żądania, starosta ma prawo nałożyć na stowarzyszenie zwykłe grzywnę w wysokości do 5000 zł. W chwili nałożenia grzywny organizacja ma trzy drogi kierunku:
- zapłacić grzywnę,
- zwolnić się od grzywny poprzez niezwłoczne zastosowanie się do żądania starosty,
- wystąpić do sądu o zwolnienie od grzywny, w terminie 7 dni od jej nałożenia.
